Elektrik piyasasına yakın kaynaklardan alınan bilgilere göre, kamuya ait Elektrik Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ) tarafından işletilen santrallerin de özelleştirme kapsamına alınması planlanıyor. Bir diğer taraftan, meskenler için maliyet bazlı bir tarifeye geçiş söz konusu. Bu hazırlıkların ise 2024 yılının nisan ayına kadar tamamlanması bekleniyor. Karşılaştırma sitesi encazip.com’un kurucusu, enerji ekonomisti ve tasarruf uzmanı Çağada Kırım, elektrikte tam serbest piyasaya geçişin habercisi olan bu gelişmeyi değerlendirdi.
Elektrik piyasası uzun süredir sessiz bir krizle karşı karşıya. Çapraz sübvansiyon olarak bilinen yöntemle ev abonelerinin elektrik masrafları ticarethane ve sanayi abonelerine yüklenirken, bir taraftan yatırımcı güvenini yeniden kazanmaya çalışılıyor. Bu da çarpan etkisiyle önemli ölçüde enflasyona yansıyor. Kamuya ait Elektrik Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ) santrallerinin özelleştirme kapsamına alınarak özelleştirilmesi planlanıyor, çünkü yeni ekonomi kurmaylarının elektrik piyasasında daha dengeli ve düzenli bir yapıya geçiş için hazırlık yaptıkları görülüyor. Bu değişiklikler, elektrikte tam serbest piyasaya geçişin işareti olarak görülüyor. Hazırlıkların Nisan 2024’te bitmesi bekleniyor.
Çapraz Sübvansiyon İçin İlk Neşter
Çapraz sübvansiyon, bir abone grubunun elektrik tüketiminin bir kısmının başka bir abone grubuna aktarılmasını içerir. Ülkemizde de şu anda çapraz sübvansiyon uygulanıyor ve sanayi ve ticarethane aboneleri elektrik faturalarını ödüyor. Evlerde 0.482 TL/kWh ile elektrik kullanılırken, iş yerlerinde 2.83 TL/kWh ile elektrik kullanılıyor. Bu aradaki büyük fark, çapraz sübvansiyonun son derece gelişmiş olmasına rağmen artık sürdürülebilirliğini yitirdiğini açıkça gösteriyor.
Meskende Maliyet Bazlı Tarife Enflasyonunu %10 Azaltır
“Öncelikle şunu söylemek gerekir ki evlerin maliyetini sübvanse etmek için sanayiciye ve iş yerlerine yüklenen her 1 TL, tüketiciye market alışverişinde ve diğer harcamalarında 11 TL olarak geri dönüyor” diyen Çağada Kırım, encazip.com’un kurucusu ve enerji ekonomisti ve tasarruf uzmanı. Bu sistemin zincirleme etkisi, fiyatları ve enflasyonu artırıyor. Çapraz sübvansiyonun kaldırılması ve elektrik tüketiminin maliyetinin artması enflasyonda üç ay içinde on puanlık bir düşüş anlamına geliyor. Söylemeye gerek yok, bu sistemle mesken elektrik fiyatı yaklaşık 1,1 TL’den 2 TL civarına çıkacak.
Söylemeye gerek yok, bu sistemle mesken elektrik fiyatı yaklaşık 1,1 TL’den 2 TL civarına yükselecek. Tüketiciler, bir veya iki ay sabrettiklerinde satın aldıkları mal ve hizmetlerin fiyatlarının önemli ölçüde düştüğünü görecek ve kısa vadede bu işten çok karlı çıkacaklar. Resmi bir açıklama yapılmamış olsa da, tüketicilerin ve ülke ekonomimizin çıkarları açısından bu kararı sonuna kadar destekliyoruz.”
Tüm Ürünler Elektrikten Gelir
Türkiye’deki elektrik santrallerinin yaklaşık yüzde doksanı kamuya, yaklaşık yüzde doksanı özel sektöre ait. Kamuya ait elektrik santrallerinin özelleştirme kapsamına alınması ve özelleştirilmesi, piyasanın iki ana yapısını da düzelterek tam serbest piyasaya geçişi sağlayacaktır. Gelişmiş ülkelerde olduğu gibi, hükümet üretici olarak değil, daha çok düzenleme ve denetleyici olarak çalışacak. Elektrik üretim firmalarının özelleştirilmesini de değerlendiren Kırım, “2001 yılında bir karar alındı ve elektrik piyasası serbestleşme yoluna girdi.” Bununla birlikte, bir süre sonra serbestleşmenin yalnızca bir kısmı uygulandıktan sonra tam serbestlik tamamen ortadan kalktı. Bunun bir sonucu da son yıllardaki ekonomik veriler. Elektrik her şeyin temelini oluşturur, bu nedenle fiyatı tüm ekonomiyi etkiler.”
Politika Hem Devletçi Hem De Serbest Olmaz
Elektrik şirketlerinin özelleştirilmesinin avantajlarını vurgulayan Kırım, “Burada ideolojik olarak yaklaşmadan açıkça şunu söylüyorum, ya elektrik tamamen devlet kontrolünde olmalı ya da tamamen serbest olmalı.” Aradaki herhangi bir model çok kötü sonuçlar doğurur. Serbest piyasanın doğası gereği, devletin az miktarda elektrik üretmesi piyasa dengelerini bozuyor. Bazı insanların bu özelleştirmelere karşı çıkmasını hayretle izliyorum. Çünkü zaten çoğunluğu özelleşmiş bir piyasada, kamunun elinde üç ila beş santral kalmasının hem faydası hem de zararı vardır. Bu işi mühendisler değil, ekonomistler yorumlayabilir. Bu nedenle vatandaşlar, ekonomistlerin söylediklerine dikkat etmelidir.” dedi.
